W Szkole Podstawowej Dialogu Kultur ETZ CHAIM realizujemy holenderski program edukacji obywatelskiej dla szkół podstawowych. Program został stworzony w mieście Utrecht i jest oparty m.in. na myśli i doświadczeniu pedagogicznym Janusza Korczaka. Obecnie w Holandii korzysta z niego ponad tysiąc szkół podstawowych.
Etz Chaim jest w elitarnym gronie sześciu dolnośląskich szkół, które przystąpiły do tego programu. Codziennie rano można w nich zobaczyć taki obrazek: przy wejściu do szkoły stoi nauczyciel i wita dzieci (a także jego rodziców, jeśli je odprowadzają). Początkowi dnia w szkole towarzyszy spokój i miła atmosfera. Gdy wejdziemy do środka zauważymy na korytarzach i w salach lekcyjnych plakaty Szkół Dialogu. Są na nich tematy, nad którymi klasy pracują w danym tygodniu takie jak współpraca, komunikacja, różnorodność. W czasie zajęć dzieci przede wszystkim uczą się, jak skutecznie się porozumiewać i jak radzić sobie z konfliktami. O ile wcześniej w tych samych szkołach nauczyciel musiał interweniować wychowawczo dziesięć razy dziennie, teraz będzie robił to najwyżej raz. To rezultat, który zostanie osiągnięty dzięki systematycznej pracy z uczniami – na matematyce czy na lekcjach historii. Dzięki bezpiecznej atmosferze w każdej klasie, jakiej sprzyja wdrażanie programu, poprawiają się również wyniki w nauce. Zmiany widać także w pracy zespołu nauczycielskiego. Odpowiedzialność za klasę spoczywa nie tylko na wychowawcy. Otwartość, wrażliwość, umiejętność wyrażania i przyjmowania krytycznego zdania sprawiają, że nauczyciele są w stanie rozmawiać o wszelkiego rodzaju problemach. Ponieważ oni sami uczą się dialogu, potrafią nauczyć swoich podopiecznych radzenia sobie w trudnych sytuacjach interpersonalnych.
W naszej szkole od ubiegłego roku na szkoleniach wszyscy nauczyciele, bez względu na przedmiot oraz poziom kształcenia wdrażani są do pracy z uczniami metodami Szkół Dialogu. Także w naszej Zeróweczce. Robimy to po to, aby dzieci uczyły się empatii, rozwiązywania konfliktów bez przemocy oraz nazywania swoich emocji. Jest to jednak proces wychowawczy, który trwa, a rezultaty jego wdrażania nie będą widoczne natychmiast.
Szkoły Dialogu w pigułce
Szkoła Dialogu postrzega klasę i szkołę jako społeczność, w której dzieci czują się słyszane i dostrzegane, otrzymują głos, uczą się, co to znaczy być „demokratycznym obywatelem”: być otwartym na różnice dzielące ludzi i potrafić je pokonywać, wnosić swój wkład w interes ogółu oraz chcieć w aktywny sposób ponosić odpowiedzialność za wspólnotę. Oprócz tego dajemy dzieciom perspektywy i nadzieję, przekonują się one, iż ich obecność ma znaczenie, że mają na coś wpływ.
Na poziomie uczniów program dąży do nauczenia dzieci:
- wspólnego podejmowania decyzji w demokratyczny sposób;
- konstruktywnego rozwiązywania konfliktów;
- brania odpowiedzialności za siebie nawzajem i za społeczność;
- przyjmowania otwartej postawy względem różnic pomiędzy ludźmi;
- zasad, w oparciu o które zorganizowane jest nasze demokratyczne społeczeństwo.
Na poziomie szkoły program pomaga stworzyć pozytywny klimat pod względem społecznym i etycznym, w którym:
- wszyscy traktują się w pozytywny sposób;
- wykorzystuje się siły drzemiące w dzieciach;
- uczniowie i nauczyciele czują się bezpiecznie i chętnie wykonują swoją pracę;
- zapobiega się niepewności w działaniach u nauczycieli.
Serce programu Szkoły Dialogu tworzy podstawowy program nauczania. Jest to seria lekcji składająca się z cotygodniowych, trwających 30-45 minut zajęć lub aktywności dla klas 0-VIII. Program obejmuje lekcje podzielone na 6 bloków:
- „Jesteśmy razem”: kształtowanie grupy i pozytywnego klimatu społecznego
- „Sami rozwiązujemy kłótnie”: rozwiązywanie konfliktów
- „Słuchamy się wzajemnie”: komunikacja
- „Okazujemy sobie serdeczność”: uczucia
- „Każdy daje coś od siebie”: odpowiedzialność
- „Każdy z nas jest inny”: różnorodność
Nie tylko lekcje
To jeden z folderów tworzących program Szkoły Dialogu. Jest ich w sumie 7: dla młodszych i starszych przedszkolaków, a potem dla każdej klasy: od 1 do 6.
Kluczowa dewiza, na jakiej opiera się program, brzmi: Szkoły Dialogu to o wiele więcej niż tylko seria lekcji! Szkoły Dialogu dążą do stworzenia w klasie i szkole kultury, w której dzieci czują się słyszane, widziane i mają głos. Lekcje stanowią przy tym jedynie ważny element pomocniczy, będąc formą proponowania określonych treści.
Nauka kooperatywna w Szkole Dialogu
Szkoła Dialogu pragnie, aby klasa stała się społecznością, w której wszyscy uczniowie umieją i chcą ze sobą współpracować. Uczenie dzieci współpracy okazuje się być koniecznością, nie jest to niestety oczywista umiejętność.
Język i słownictwo Szkoły Dialogu
W programie zajmujemy się także intensywnie rozwojem słownictwa. Szkoły muszą poświęcać sporo uwagi podstawowym umiejętnościom, zwłaszcza nauce języka. Oprócz tego szkoła pragnie także przeznaczać jakąś część czasu na rozwijanie kompetencji społecznych i kształtowanie postaw obywatelskich. W Szkole Dialogu wspaniałe jest to, że pracujemy nad każdym z tych celów równocześnie. Język odgrywa bowiem ważną rolę w tym programie. Nie zakładamy, że uczniowie sami z siebie znają słownictwo, które jest im potrzebne do rozwijania wspomnianych kompetencji. Dzięki programowi uczą się języka. Języka funkcjonalnego, który nie jest wprowadzany osobno, lecz w kontekście, w którym jest używany. Są to słowa i wyrażenia z dziedziny rozwoju społeczno-emocjonalnego oraz potrzebne do kształtowania demokratycznych obywateli. Oprócz tego poprzez rozmowy skupiające się na eksploracji, rozmowy w parach, pola słów i wiele innego rodzaju form pracy uczniowie ćwiczą używanie tego języka.
Na lekcjach poznajemy specyficzne słownictwo, przede wszystkim z obszaru społeczno – emocjonalnego. Podczas każdych zajęć odwołujemy się do nieformalnej wiedzy, jaką posiadają dzieci (którą przyswoiły już sobie oczywiście wcześniej, jeśli chodzi o słownictwo z zakresu społeczno – emocjonalnego), nazywamy pojęcia i wyjaśniamy znaczenie słów. Następnie wykorzystujemy nowe słowa w praktyce podczas lekcji i poza nimi oraz powtarzamy je, by doszło do utrwalenia się wiedzy. W przypadku utrwalania poznawanych słów ważne jest, by przez jakiś czas pozostawały one na widoku, wisząc w klasie. Na ścianie słów, przyczepione do sznurka, na tablicy Szkoły Dialogu lub w dowolnym innym miejscu.
